महाराष्ट्रातील शेतकरी बांधवांसाठी सध्याचा काळ महत्त्वाचा आहे. एका बाजूला, रब्बी हंगामातील नुकसानीची आणि अतिवृष्टीची भरपाई (अनुदान) थेट बँक खात्यात जमा होत आहे, तर दुसरीकडे केंद्र सरकारचा महत्त्वाकांक्षी पीएम किसान सन्मान निधी योजनेचा (PM-KISAN) आगामी हप्ता लवकरच वितरित होणार आहे.
मात्र, अनेक शेतकऱ्यांच्या मनात एक मोठा प्रश्न आहे: माझ्या बँक खात्यात अनुदान जमा होणार की नाही? आणि कोणत्या खात्यात पैसे येतील?
चुकीच्या किंवा निष्क्रिय खात्यामुळे अनेक शेतकरी सरकारी अनुदानापासून वंचित राहू शकतात. त्यामुळे, आपण ज्याला ‘डीबीटी-सक्षम खाते’ (Direct Benefit Transfer – DBT Enabled Account) म्हणतो, ते सक्रिय आहे की नाही आणि त्याला आधार कार्ड जोडलेले आहे की नाही, हे तपासणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
DBT म्हणजे काय आणि ते का महत्त्वाचे?
DBT account mapping सरकारी योजनांचे पैसे थेट लाभार्थ्यांच्या खात्यात जमा करण्याच्या प्रक्रियेला ‘थेट लाभ हस्तांतरण’ (DBT) म्हणतात.
- आधार सीडिंग (Aadhaar Seeding): DBT अंतर्गत पैसे घेण्यासाठी, तुमचे बँक खाते तुमच्या आधार क्रमांकाशी जोडलेले (सीड केलेले) असणे आवश्यक आहे.
- NPCI मॅपर (NPCI Mapper): राष्ट्रीय देयके महामंडळ (NPCI) एक यंत्रणा वापरते, ज्याला आधार मॅपर म्हणतात. तुमचा आधार क्रमांक टाकल्यानंतर, या मॅपरमध्ये जो खाते क्रमांक ‘सक्षम (Active)’ दाखवला जातो, त्याच खात्यात सरकारी अनुदान जमा होते.
जर तुमचा आधार क्रमांक एकापेक्षा जास्त खात्यांशी जोडलेला असेल, तरीही NPCI मॅपरमध्ये शेवटचे सक्रिय केलेले (Latest Active) खातेच अनुदानासाठी ग्राह्य धरले जाते.
तुमचे DBT-सक्षम बँक खाते ऑनलाइन कसे तपासावे?
DBT account mapping तुमचे आधार कार्ड कोणत्या बँकेच्या खात्याशी जोडलेले आहे आणि ते DBT साठी सक्रिय आहे की नाही, हे तुम्ही घरबसल्या केवळ दोन मिनिटांत तपासू शकता. यासाठी खालील सोप्या पायऱ्या वापरा:
पायरी १: NPCI च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या
- तुमच्या मोबाईल किंवा कॉम्प्युटरवरील ब्राउझरमध्ये नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ची अधिकृत वेबसाइट उघडा.
- वेबसाइटवर ‘कन्झ्युमर’ (Consumer) किंवा ‘आमचे कार्य’ (What We Do) यापैकी एका पर्यायावर क्लिक करा.
पायरी २: ‘भारत आधार सीडिंग एनेबलर’ निवडा
- ‘कन्झ्युमर’ पर्यायावर क्लिक केल्यानंतर, तुम्हाला ‘भारत आधार सीडिंग एनेबलर (BASE)’ नावाचा एक विशिष्ट पर्याय दिसेल, त्यावर क्लिक करा. (काही वेळा ही सेवा थेट NPCI च्या मुख्य वेबसाइटवर ‘Bank Seeding Status’ म्हणून देखील उपलब्ध असते.)
पायरी ३: आधार क्रमांक आणि कॅप्चा कोड टाका
- आता तुमच्यासमोर ‘Aadhaar Mapped Status’ तपासणीचे पेज उघडेल.
- या पेजवर तुमचा १२-अंकी आधार क्रमांक काळजीपूर्वक टाका.
- स्क्रीनवर दिसणारा सुरक्षा कोड (कॅप्चा) भरा.
- ‘Send OTP’ (ओटीपी पाठवा) या बटणावर क्लिक करा.
पायरी ४: OTP टाकून स्टेटस तपासा
- तुमच्या आधार कार्डाशी नोंदणीकृत असलेल्या मोबाईल क्रमांकावर एक वन-टाइम पासवर्ड (OTP) येईल.
- तो OTP दिलेल्या जागेत टाकून ‘Submit’ (सादर करा) किंवा ‘Verify’ (पडताळा) करा.
अंतिम निकाल
OTP सबमिट केल्यानंतर, स्क्रीनवर तुम्हाला खालील माहिती दिसेल:
| तपशील | माहिती |
| बँकेचे नाव (Bank Name) | उदा. Bank of Maharashtra, State Bank of India |
| आधार लिंकिंगची स्थिती (Seeding Status) | Active (सक्रिय) / Inactive (निष्क्रिय) |
| लिंकिंगची तारीख (Last Updated Date) | हेच ते बँक खाते आहे, ज्यामध्ये तुम्हाला पीएम किसान आणि अतिवृष्टी अनुदानाचे पैसे मिळतील. |
चुकीचे किंवा निष्क्रिय खाते आढळल्यास काय करावे?
समजा, NPCI पोर्टलवर दाखवलेले बँक खाते जुने आहे, बंद झालेले आहे किंवा ते आता तुम्हाला वापरायचे नाही, तर तुम्ही ते बदलू शकता.
यासाठी उपाय सोपा आहे:
- बँक शाखेला भेट द्या: तुम्हाला ज्या नवीन बँक खात्यात सरकारी अनुदान हवे आहे, त्या बँकेच्या शाखेत (उदा. एसबीआय, बँक ऑफ इंडिया इत्यादी) जा.
- आधार सीडिंग फॉर्म भरा: बँकेत ‘आधार सीडिंगसाठी अर्ज’ (Aadhaar Seeding Request Form) उपलब्ध असतो. हा फॉर्म पूर्ण भरा. याला काही बँका ‘NPCI Mapping Form’ देखील म्हणतात.
- आधार-खात्याची लिंक अपडेट करा: फॉर्मसोबत आधार कार्डाची प्रत जोडून बँकेत जमा करा. बँक तुमचे नवीन खाते NPCI मॅपरला अपडेट करण्याची प्रक्रिया सुरू करेल.
- पुन्हा स्टेटस तपासा: प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर, काही दिवसांनी पुन्हा NPCI वेबसाइटवर स्टेटस तपासा. तुमच्या नवीन बँकेचे नाव ‘Active’ म्हणून दिसायला हवे.
