भारत सरकारने देशातील नागरिकांना उत्तम आणि सुलभ आरोग्यसेवा देण्यासाठी ‘आयुष्मान भारत’ अंतर्गत अनेक महत्त्वाकांक्षी योजना आणल्या आहेत. यापैकीच दोन प्रमुख आणि बहुचर्चित योजना म्हणजे आभा कार्ड (ABHA Card) आणि आयुष्मान कार्ड (Ayushman Card). अनेकदा, या दोन्ही योजना एकच आहेत किंवा त्यांचे उद्देश सारखेच आहेत, असा लोकांमध्ये संभ्रम निर्माण होतो. मात्र, या दोन्ही योजना पूर्णपणे वेगवेगळ्या असून त्यांचे फायदे, उद्दिष्टे आणि कार्यक्षेत्र भिन्न आहेत.
१. आभा हेल्थ कार्ड (ABHA) म्हणजे काय?
ABHA चा अर्थ आहे आयुष्मान भारत हेल्थ अकाऊंट. हे एक प्रकारचे डिजिटल हेल्थ ओळखपत्र आहे, जे तुमच्या आरोग्याच्या नोंदी (Health Records) एकाच ठिकाणी सुरक्षित ठेवण्यासाठी बनवले गेले आहे.
आभा कार्डाची वैशिष्ट्ये:
- डिजिटल ओळख: हे कार्ड १४-अंकी विशिष्ट ओळख क्रमांकासह (ID) येते. हा क्रमांक तुमच्या आरोग्याच्या कुंडलीसारखे काम करतो.
- आरोग्य नोंदीचे व्यवस्थापन: या कार्डामुळे तुमच्या जुन्या आजारांवरील उपचार, चाचण्यांचे अहवाल (Reports), डॉक्टरांनी दिलेले निदान आणि औषधोपचारांची माहिती डिजिटल स्वरूपात एकाच ठिकाणी जतन केली जाते.
- कागदपत्रांपासून मुक्ती: रुग्णालयात जाताना आता जुन्या वैद्यकीय फाईल्सचा गठ्ठा घेऊन जाण्याची गरज नाही. फक्त तुमचा आभा क्रमांक दिल्यावर, डॉक्टर तुमचा संपूर्ण आरोग्य इतिहास सहज पाहू शकतात.
- वेळेची बचत: नोंदी डिजिटल असल्यामुळे अनावश्यक चाचण्या टाळता येतात, ज्यामुळे उपचारात लागणारा वेळ आणि पैसा दोन्ही वाचतो.
- माहितीची गोपनीयता: तुमच्या परवानगीशिवाय (OTP-आधारित प्रमाणीकरण) कोणीही तुमची वैयक्तिक वैद्यकीय माहिती पाहू शकत नाही.
आभा कार्ड कोण काढू शकते?
Abha Card vs Ayushman भारतातील प्रत्येक नागरिक, मग त्याचे उत्पन्न कितीही असो किंवा तो कोणत्याही वयोगटातील असो, हे कार्ड बनवू शकतो. यासाठी केवळ आधार कार्ड किंवा ड्रायव्हिंग लायसन्स असणे आवश्यक आहे.
२. आयुष्मान कार्ड (Ayushman Card) म्हणजे काय?
आयुष्मान कार्ड हे प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PM-JAY) या जगातील सर्वात मोठ्या आरोग्य विमा योजनेचा एक भाग आहे. देशातील गरीब आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ घटकांना उत्तम आरोग्य सेवा मोफत उपलब्ध व्हावी, हे या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
आयुष्मान कार्डाचे मुख्य फायदे:
- ५ लाखांचे विमा कवच: या योजनेसाठी पात्र ठरणाऱ्या कुटुंबाला दरवर्षी ५ लाख रुपयांपर्यंत मोफत आरोग्य विमा संरक्षण मिळते.
- कॅशलेस उपचार: लाभार्थी देशातील हजारो संलग्न सरकारी आणि खासगी रुग्णालयांमध्ये (Emplanned Hospitals) कोणत्याही खर्चाशिवाय (Cashless) उपचार घेऊ शकतात.
- मोफत उपचार: यामध्ये रुग्णालयात दाखल होणे, शस्त्रक्रिया, औषधोपचार आणि महत्त्वाचे म्हणजे, रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीचे ३ दिवस आणि डिस्चार्ज नंतरचे १५ दिवसांचे खर्च देखील समाविष्ट असतो.
- गंभीर आजारांवर उपचार: कर्करोग (Cancer), हृदयरोग (Heart Disease), किडनीचे विकार, गंभीर शस्त्रक्रिया यांसारख्या अनेक गंभीर आजारांवर या कार्डद्वारे उपचार शक्य होतात.
आयुष्मान कार्ड कोण काढू शकते?
आयुष्मान कार्ड सर्वांसाठी नाही. सामाजिक, आर्थिक आणि जातीय जनगणना (SECC) २०११ च्या आकडेवारीनुसार किंवा केंद्र व राज्य सरकारच्या इतर निकषांनुसार पात्र ठरणाऱ्या गरीब आणि गरजू कुटुंबांनाच याचा लाभ मिळतो. पात्रता तपासल्यानंतरच हे कार्ड बनवता येते.
आभा कार्ड आणि आयुष्मान कार्डातील महत्त्वाचा फरक (तुलनात्मक सारणी)
| वैशिष्ट्य | आभा हेल्थ कार्ड (ABHA Card) | आयुष्मान कार्ड (Ayushman Card) |
| मुख्य उद्देश | आरोग्यविषयक माहिती आणि नोंदी डिजिटल स्वरूपात जतन करणे. | आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ कुटुंबांना मोफत आरोग्य विमा संरक्षण पुरवणे. |
| स्वरुप | हे एक डिजिटल आरोग्य ओळखपत्र (ID) आहे. | ही एक केंद्र पुरस्कृत आरोग्य विमा योजना आहे. |
| आर्थिक लाभ | या कार्डद्वारे कोणताही थेट आर्थिक लाभ किंवा मोफत उपचार मिळत नाहीत. | पात्र कुटुंबाला प्रतिवर्षी ५ लाख रुपयांपर्यंत मोफत आणि कॅशलेस उपचार मिळतात. |
| पात्रता | भारतातील कोणताही नागरिक (वय/उत्पन्नाची अट नाही) हे कार्ड काढू शकतो. | केवळ सरकारी निकषांनुसार पात्र असलेले गरीब आणि गरजू कुटुंबच याचा लाभ घेऊ शकतात. |
| कार्य | वैद्यकीय नोंदी सुरक्षित ठेवणे, व्यवस्थापित करणे आणि आवश्यकतेनुसार शेअर करणे. | संलग्न रुग्णालयांमध्ये मोफत आणि कॅशलेस उपचारांची सुविधा देणे. |