महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजनेच्या (MNREGA) सर्व जॉब कार्ड धारकांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाची सूचना आहे. यापुढे, योजनेतील प्रत्येक लाभार्थ्याला आपले ‘नो युवर कस्टमर’ (KYC) पूर्ण करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. ज्याप्रमाणे शासनाच्या इतर योजनांसाठी, जसे की रेशन कार्डासाठी, केवायसी अनिवार्य असते, त्याच धर्तीवर आता मनरेगा जॉब कार्डसाठी ही प्रक्रिया अत्यंत आवश्यक आहे.
जॉब कार्ड म्हणजे काय आणि त्याचे महत्त्व
Job Card ekyc Process महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा (MNREGA), २००५ नुसार, ग्रामीण कुटुंबांना वर्षातून किमान १०० दिवसांच्या रोजगाराची हमी मिळते. या योजनेत नोंदणी केलेल्या प्रत्येक कुटुंबाला एक ‘जॉब कार्ड’ (Job Card) दिले जाते. हे कार्ड लाभार्थ्याची ओळख तसेच रोजगाराच्या हक्काचा कायदेशीर पुरावा म्हणून काम करते.
जॉब कार्डचे मुख्य फायदे:
- रोजगाराची कायदेशीर हमी मिळते.
- वेळेवर मजुरी मिळण्याची सुनिश्चितता.
- या कार्डाच्या आधारे विहीर खोदणे, घरकुल (प्रधानमंत्री आवास योजना), जनावरांचा गोठा अशा विविध शासकीय योजनांशी जोडले जाता येते.
- ग्रामीण भागातील कुटुंबांना सामाजिक सुरक्षा आणि आर्थिक स्थिरता मिळते.
KYC (केवायसी) का आहे गरजेचे?
Job Card ekyc Process शासकीय योजनांमध्ये जास्तीत जास्त पारदर्शकता आणणे आणि योजनेचा लाभ खऱ्या गरजूंपर्यंत पोहोचवणे हा केवायसीचा मुख्य उद्देश आहे. जॉब कार्डाची केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केल्याने:
- योजनेतील बनावट लाभार्थी (Fake Beneficiaries) आपोआप वगळले जातील.
- केवळ प्रत्यक्ष काम करणाऱ्या मजुरांनाच त्यांच्या कामाचा मोबदला मिळेल.
- योजनेतील गैरव्यवहार आणि अनियमितता थांबतील.
महत्वाचा इशारा: जे लाभार्थी वेळेत केवायसी करणार नाहीत, त्यांचे जॉब कार्ड त्वरित निष्क्रिय (Disable) केले जाईल. कार्ड निष्क्रिय झाल्यास, संबंधितांना मनरेगा अंतर्गत कोणतेही काम किंवा लाभ मिळणार नाही.
जॉब कार्ड KYC प्रक्रिया कशी पूर्ण करावी?
मनरेगा जॉब कार्डधारकांनी केवायसी पूर्ण करण्यासाठी खालील सोप्या पायऱ्यांचे अनुसरण करणे आवश्यक आहे:
१. संपर्क कोणाशी साधावा?
- तुम्ही स्वतःहून ऑनलाईन केवायसी करू शकत नाही.
- तुम्हाला तुमच्या गावातील ‘ग्राम रोजगार सेवक’ यांच्याशी थेट संपर्क साधायचा आहे.
- केवायसीची संपूर्ण प्रक्रिया केवळ अधिकृत कर्मचाऱ्यांकडूनच, त्यांच्या विशेष शासकीय ॲप आणि लॉगिन आयडीच्या माध्यमातून केली जाते.
२. आवश्यक कागदपत्रे:
केवायसीसाठी जाताना तुमच्याकडे खालील दोन मूळ कागदपत्रे असणे अनिवार्य आहे:
- तुमचे मनरेगा जॉब कार्ड
- तुमचे आधार कार्ड
३. केवायसीची नेमकी प्रक्रिया:
ग्राम रोजगार सेवक हे ‘नरेगा मोबाईल मॉनिटरिंग सिस्टम’ (NMMS) आणि ‘आधार फेस आरडी’ (Aadhaar FaceRD) या ॲप्लिकेशन्सचा वापर करून तुमची केवायसी करतील.
- फेस स्कॅनिंग अनिवार्य: या प्रक्रियेत, तुमच्या चेहऱ्याचे स्कॅनिंग (Face Scanning) केले जाते, ज्यामुळे तुमची ओळख आधार डेटाबेसशी जुळते.
- प्रत्यक्ष उपस्थिती: ज्या व्यक्तीची केवायसी करायची आहे, तिची प्रत्यक्ष उपस्थिती (Live Presence) त्या ठिकाणी असणे बंधनकारक आहे.
- प्रत्येक सदस्याची केवायसी: कुटुंबातील जॉब कार्डवर नोंद असलेल्या प्रत्येक सदस्याची केवायसी करणे आवश्यक आहे.
- शुल्क नाही: या प्रक्रियेसाठी शासनाकडून कोणतेही शुल्क आकारले जात नाही. जर कोणी पैशांची मागणी करत असेल, तर त्याची त्वरित तक्रार करा.
तुमचे जॉब कार्ड आहे की नाही, हे कसे तपासावे?
तुमच्याकडे जॉब कार्ड आहे की नाही किंवा तुमचा जॉब कार्ड नंबर काय आहे, हे तुम्ही खालीलप्रमाणे ऑनलाईन तपासू शकता:
१. मनरेगाच्या अधिकृत संकेतस्थळाला (nrega.nic.in) भेट द्या.
२. होमपेजवरील ‘Generate Reports’ या पर्यायावर क्लिक करा.
३. तुमचे राज्य, जिल्हा, तालुका (ब्लॉक) आणि गाव निवडा.
४. यानंतर, ‘Job Card/Employment Register’ या पर्यायावर क्लिक करा.
५. तुमच्या गावातील सर्व जॉब कार्ड धारकांची यादी स्क्रीनवर दिसेल. या यादीत तुम्ही तुमचे नाव शोधू शकता.
केवायसी न केल्यास होणारे नुकसान
ज्या जॉब कार्ड धारकांनी वेळेत केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केली नाही, त्यांचे कार्ड शासन त्वरित बंद करेल. परिणामी, असे लाभार्थी:
- मनरेगा अंतर्गत मिळणाऱ्या कोणत्याही रोजगारापासून वंचित राहतील.
- घरकुल, विहीर, गोठा यांसारख्या मनरेगाशी जोडलेल्या इतर शासकीय योजनांचा लाभ घेऊ शकणार नाहीत.