आजच्या काळात शेतीमधील कामे अधिक जलद, कार्यक्षम आणि सुरक्षित करण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करणे अपरिहार्य झाले आहे. याच उद्देशाने, केंद्र शासनाने ‘शेतकरी ड्रोन अनुदान योजना’ सुरू केली आहे. या योजनेमुळे केवळ कृषी यांत्रिकीकरणालाच प्रोत्साहन मिळत नाही, तर शेतीत मोठी क्रांती घडवण्याची क्षमता देखील आहे.
Kisan droneया योजनेचे मुख्य लक्ष्य शेतकऱ्यांना ५०% पर्यंत अनुदानावर कृषी ड्रोन उपलब्ध करून देणे आहे. ड्रोनच्या वापरामुळे शेतकरी बांधवांना फवारणीसारखी महत्त्वाची कामे करताना होणारे शारीरिक अपघात टाळता येतात, तसेच महागड्या औषधांचा अपव्यय कमी होतो. याव्यतिरिक्त, वेळेची बचत होऊन उत्पादन खर्च कमी करण्यात मदत मिळते.
ड्रोन वापराचे मुख्य फायदे आणि उद्दिष्टे
- सुरक्षित फवारणी: फवारणी करताना विषारी औषधांच्या संपर्कात आल्यामुळे होणारे शेतकऱ्यांचे अपघात, आरोग्य समस्या किंवा दुर्दैवी मृत्यू पूर्णपणे टाळता येतात.
- वेळेची बचत आणि कार्यक्षमता: पारंपरिक पद्धतीपेक्षा अत्यंत कमी वेळेत आणि अधिक अचूकपणे मोठ्या क्षेत्रावर फवारणी करणे शक्य होते, ज्यामुळे शेतीतील कार्यक्षमता वाढते.
- खर्च कपात: अचूक फवारणीमुळे औषधांचा अपव्यय थांबतो आणि मजुरीचा खर्चही कमी होतो.
- रोजगार निर्मिती: ग्रामीण भागातील सुशिक्षित तरुण/उद्योजकांना ‘ड्रोन फवारणी सेवा’ पुरवून नवीन रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतात. एका ड्रोनच्या माध्यमातून आजूबाजूच्या अनेक शेतकऱ्यांची फवारणीची कामे करता येतात.
अनुदान किती? लाभार्थी कोण?
Kisan drone केंद्र शासनाच्या या महत्त्वाकांक्षी योजनेत विविध प्रवर्गातील लाभार्थींसाठी अनुदानाचे प्रमाण वेगवेगळे आहे:
| लाभार्थी प्रवर्ग | अनुदानाचे प्रमाण | कमाल अनुदानाची मर्यादा |
| महिला शेतकरी/महिला लाभार्थी (नमो ड्रोन दीदी) | ८०% पर्यंत | ₹ ८ लाख (ड्रोनसाठी) |
| अल्पभूधारक/अत्यल्पभूधारक शेतकरी | ५०% पर्यंत | ₹ ५ लाख |
| अनुसूचित जाती (SC)/अनुसूचित जमाती (ST) | ५०% पर्यंत | ₹ ५ लाख |
| इतर (बहुभूधारक) शेतकरी | ४०% पर्यंत | ₹ ४ लाख |
| ड्रोन कॅरियरसाठी (उदा. ट्रॉली) | – | ₹ १.५ लाख पर्यंत |
योजनेसाठी पात्रता आणि अटी
ड्रोन अनुदान योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदाराने खालील प्रमुख अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार: वैयक्तिक शेतकरी, शेतकरी उत्पादक कंपन्या (FPO), शेतकऱ्यांचे गट, किंवा महिला बचत गट (SHG) अर्ज करू शकतात.
- शैक्षणिक पात्रता (वैयक्तिक शेतकरी): जर तुम्ही वैयक्तिक शेतकरी असाल, तर तुमच्याकडे कृषी पदवी असणे आवश्यक आहे.
- ग्रामीण उद्योजक: जर तुम्ही कृषी पदवीधर नसाल, तर तुम्ही ग्रामीण उद्योजक (Rural Entrepreneur) म्हणून अर्ज करू शकता. यासाठी ‘उद्यमी मित्र’ पोर्टलवर नोंदणी आवश्यक आहे.
- शेतजमीन: अर्जदाराकडे स्वतःच्या नावावर शेतजमीन असणे बंधनकारक आहे.
- नोकरी: अर्जदार सरकारी/निम-सरकारी नोकरीत नसावा.
अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे
या योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन आहे.
- अर्ज पोर्टल: अर्ज करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाच्या ‘महाडीबीटी फार्मर स्कीम’ (MahaDBT Farmer Scheme) या अधिकृत पोर्टलवर जावे लागते.
- पर्याय निवड: पोर्टलवर ‘ड्रोन’ हा पर्याय निवडून अर्ज भरावा लागतो.
ड्रोन अनुदानासाठी लागणारी प्रमुख कागदपत्रे:
- ड्रोनचे कोटेशन: ज्या कंपनीचा ड्रोन खरेदी करायचा आहे, त्याचे अधिकृत कोटेशन.
- ड्रोनचा टेस्ट रिपोर्ट: केंद्र शासनाकडे नोंदणीकृत असलेल्या संस्थेकडून प्रमाणित केलेला ड्रोनचा ‘टेस्ट रिपोर्ट’ सादर करणे आवश्यक आहे.
- प्रवर्गानुसार पुरावे:
- शेतकरी उत्पादक कंपनी/बचत गट: नोंदणी प्रमाणपत्र.
- कृषी पदवीधर: पदवी प्रमाणपत्र (Degree Certificate).
- ग्रामीण उद्योजक: ‘उद्यमी मित्र’ पोर्टलवरील नोंदणीची माहिती.
- शेतजमिनीचा पुरावा: ७/१२ उतारा आणि ८ अ.
- आधार कार्ड, बँक पासबुकची प्रत (बँक खाते आधार लिंक असणे आवश्यक).