महाराष्ट्र शासनाची महत्त्वाकांक्षी ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजना पात्र महिलांना दरमहा $1500$ रुपयांचा लाभ देत आहे. मात्र, योजनेत अधिकाधिक पारदर्शकता आणण्यासाठी आणि केवळ गरजू व पात्र महिलांनाच लाभ मिळावा यासाठी सरकारने ई-केवायसी (E-KYC) प्रक्रिया अनिवार्य केली आहे. यामुळे अनेक लाभार्थी महिलांमध्ये संभ्रम आणि भीतीचे वातावरण निर्माण झाले आहे की, केवायसी केल्यानंतर त्यांचे पैसे बंद तर होणार नाहीत ना?
Ladaki Bahin yojna या लेखातून आपण ‘लाडकी बहीण’ योजनेच्या केवायसी प्रक्रियेनंतर नेमके कोणाचे अनुदान थांबवले जाऊ शकते, याबद्दलचे सत्य आणि नियमांविषयी सविस्तर माहिती घेऊया.
KYC करणे का आवश्यक आहे आणि ते कोणासाठी बंधनकारक आहे?
होय, ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेचा लाभ घेणाऱ्या प्रत्येक महिलेला ई-केवायसी (E-KYC) करणे बंधनकारक आहे. ही प्रक्रिया योजनेच्या अधिकृत संकेतस्थळावर किंवा ‘नारी शक्ती दूत’ ॲपद्वारे पूर्ण करता येते.
Ladaki Bahin yojna केवायसीमुळे शासनाला लाभार्थी महिला आणि तिच्या कुटुंबाची अचूक माहिती मिळते. यामुळे योजनेत पारदर्शकता येते आणि गैरप्रकार टळतात. ज्या महिला पात्र आहेत, त्यांना कोणताही अडथळा न येता लाभ मिळत राहण्यासाठी केवायसी आवश्यक आहे.
केवायसी नंतर कोणाचे पैसे बंद होऊ शकतात? अपात्रतेचे निकष काय?
Ladaki Bahin yojna केवायसी प्रक्रियेदरम्यान सादर केलेली माहिती आणि कागदपत्रे यांची कसून पडताळणी केली जाईल. या पडताळणीत जे लाभार्थी महिला योजनेच्या मूळ निकषांनुसार अपात्र आढळतील, त्यांचे पैसे निश्चितपणे बंद केले जातील.
अपात्रतेचे प्रमुख निकष खालीलप्रमाणे आहेत, अशा महिलांचे अनुदान बंद होण्याची शक्यता अधिक आहे:
- सरकारी नोकरदार महिला (व पती):
- ज्या महिला स्वतः केंद्र किंवा राज्य शासनाच्या सेवेत कायमस्वरूपी कर्मचारी आहेत.
- ज्या महिलांचे पती केंद्र किंवा राज्य शासनाच्या सेवेत कायम कर्मचारी आहेत किंवा निवृत्तीवेतन (Pension) घेत आहेत.
- या महिला मुळातच योजनेसाठी अपात्र आहेत.
- आयकर भरणारे कुटुंब (Income Tax Payer):
- ज्या कुटुंबातील कोणताही सदस्य (पती, वडील किंवा स्वतः) आयकर (Income Tax) भरत असेल, त्या कुटुंबातील महिला या योजनेसाठी अपात्र ठरतात. केवायसी दरम्यान पतीचा आधार क्रमांक लिंक केल्यावर ही माहिती शासनाला कळू शकते.
- उच्च वार्षिक उत्पन्न:
- ज्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न $2.5$ लाख रुपयांपेक्षा (अडीच लाखांपेक्षा) जास्त आहे, त्या महिलांना या योजनेचा लाभ घेता येणार नाही. उत्पन्नाची माहिती पडताळणीत समोर आल्यास अनुदान थांबवले जाईल.
- इतर समान योजनांचे लाभार्थी:
- शासनाच्या इतर समान आर्थिक लाभाच्या योजनांचा (उदा. समरूप योजना) फायदा घेत असल्यास महिला अपात्र ठरू शकतात.
- चुकीची माहिती / बनावट कागदपत्रे:
- अर्ज करताना चुकीची माहिती दिली असल्यास किंवा बनावट कागदपत्रे सादर केली असल्यास, अशा महिलांचे अर्ज रद्द होऊन पैसे बंद होतील.
- एका कुटुंबातील अनेक विवाहित महिला:
- योजनेच्या नियमानुसार, एका कुटुंबातील केवळ एकच विवाहित महिला लाभासाठी पात्र आहे. जर एकापेक्षा जास्त विवाहित महिलांनी लाभ घेतला असेल, तर केवायसीनंतर त्यापैकी अपात्र ठरलेल्या महिलांचे पैसे बंद होऊ शकतात.
- योजनेच्या नियमानुसार, एका कुटुंबातील केवळ एकच विवाहित महिला लाभासाठी पात्र आहे. जर एकापेक्षा जास्त विवाहित महिलांनी लाभ घेतला असेल, तर केवायसीनंतर त्यापैकी अपात्र ठरलेल्या महिलांचे पैसे बंद होऊ शकतात.
महत्त्वाचा सल्ला: सरकारी नोकरी असलेल्यांनी काय करावे?
ज्या महिला स्वतः शासकीय सेवेत आहेत, त्यांनी या योजनेसाठी केवायसी करू नये, कारण त्या मूळ नियमांनुसारच अपात्र आहेत. अशा अपात्र महिलांनी लाभ घेतल्याचे निदर्शनास आल्यास त्यांचे अनुदान बंद तर होईलच, पण त्यांच्यावर योग्य प्रशासकीय कारवाई देखील होऊ शकते.
विधवा, परित्यक्ता आणि आधार कार्डाची अडचण
ज्या महिला विधवा, परित्यक्ता (घटस्फोटित) आहेत किंवा ज्यांचे वडील अथवा पती हयात नाहीत, त्यांना केवायसी करताना वडील किंवा पतीचा आधार क्रमांक टाकण्यात अडचणी येत आहेत. अशा विशिष्ट प्रवर्गातील महिलांसाठी शासन लवकरच एक वेगळा व सोपा पर्याय उपलब्ध करून देणार आहे. तोपर्यंत, अशा महिलांनी सध्या केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी घाई न करता थांबणे योग्य ठरेल.
