महाराष्ट्र शासनाच्या ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ या महत्त्वाकांक्षी योजनेमुळे राज्यातील पात्र महिलांना मोठा आर्थिक आधार मिळाला आहे. महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल असले तरी, योजनेतील e-KYC (इलेक्ट्रॉनिक ग्राहक ओळख) प्रक्रियेमुळे अनेक महिला, विशेषतः ज्यांच्या कुटुंबात वडील किंवा पती हयात नाहीत, त्यांना मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागत होता.
e-KYC साठी पती किंवा वडिलांचा आधार क्रमांक अनिवार्य करण्याच्या शासनाच्या निर्णयामुळे निर्माण झालेल्या या समस्येवर आता शासनाने महत्त्वपूर्ण स्पष्टीकरण दिले आहे, ज्यामुळे लाखो महिलांना दिलासा मिळणार आहे.
e-KYC प्रक्रियेतील नेमकी अडचण काय होती?
Ladki Bahin KYC योजनेतील अपात्र लाभार्थींना वगळण्यासाठी आणि कुटुंबाचे उत्पन्न तपासण्यासाठी e-KYC प्रक्रिया बंधनकारक करण्यात आली आहे. यानुसार, लाभार्थी महिलेच्या स्वतःच्या आधार क्रमांकासोबत तिच्या पतीचा किंवा वडिलांचा आधार क्रमांक देणे आवश्यक ठरवले होते.
- ज्या महिला विधवा आहेत, त्यांचे पती हयात नाहीत किंवा ज्यांचे घटस्फोट झाले आहेत अशा एकल/निराधार महिलांना ही अट पूर्ण करणे अशक्य होत होते.
- अनेकांचे वडील किंवा पती पूर्वीच वारले असल्याने त्यांचे आधारकार्ड उपलब्ध नव्हते. यामुळे त्यांची e-KYC प्रक्रिया पूर्ण होऊ शकली नाही आणि त्यांना पुढील हप्ता मिळण्याची चिंता सतावत होती.
शासनाकडून काय उपाययोजना करण्यात आली?
Ladki Bahin KYC या गंभीर समस्येची दखल घेऊन शासनाने आता एक मोठा आणि दिलासादायक निर्णय घेतला आहे.
राज्याच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ज्या महिलांचे वडील किंवा पती हयात नाहीत (उदा. विधवा, एकल, निराधार महिला), त्यांचा योजनेचा लाभ सध्या तरी चालू ठेवण्यात येणार आहे.
या महिलांच्या e-KYC प्रक्रियेबाबत लवकरच नवीन मार्गदर्शक सूचना तयार करून योग्य नियोजन केले जाईल. याचा अर्थ, केवळ e-KYC झाले नाही म्हणून अशा पात्र महिलांचा लाभ लगेच बंद होणार नाही.
सध्याची स्थिती आणि अंतिम मुदत
- महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी 18 नोव्हेंबर 2025 पर्यंत e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करण्याचे आवाहन केले आहे. या मुदतीपूर्वी e-KYC पूर्ण न करणाऱ्या महिलांना पुढील हप्ता मिळण्यास अडचण येऊ शकते.
- महत्त्वाची सूचना: e-KYC न करताही ज्या महिलांचे वडील/पती हयात नाहीत, अशा महिलांचा लाभ चालू ठेवण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. मात्र, योजनेचा लाभ अखंडितपणे सुरू ठेवण्यासाठी सर्व महिलांनी शासकीय संकेतस्थळावर किंवा ई-सेवा केंद्रांवर जाऊन e-KYC ची प्रक्रिया पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
- e-KYC साठी सध्या शासनाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर तांत्रिक अडचणी (Errors) येत असल्याचेही निदर्शनास आले आहे, त्यामुळे लाभार्थींनी संयम ठेवून प्रयत्न सुरू ठेवावा.