आधुनिक शेतीत तंत्रज्ञानाचा वापर अनिवार्य बनला आहे. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी जलव्यवस्थापन आणि तण नियंत्रणाचे आव्हान पेलण्यासाठी, महाराष्ट्र शासनाने ‘प्लास्टिक मल्चिंग यंत्र अनुदान योजना’ (MahaDBT) सुरू केली आहे. या महत्त्वाकांक्षी योजनेमुळे शेतकऱ्यांना स्वयंचलित मल्चिंग यंत्र खरेदी करणे आता अधिक परवडणारे झाले आहे. शेतीत बंपर उत्पादन आणि खर्चात कपात करू पाहणाऱ्या प्रत्येक शेतकऱ्यासाठी ही योजना संजीवनी ठरू शकते. या लेखात आपण या योजनेचे महत्त्व, मिळणारे अनुदान आणि अर्ज प्रक्रियेची सखोल माहिती घेऊया.
मल्चिंग यंत्राचे फायदे – आधुनिक शेतीचे आधारस्तंभ:
प्लास्टिक मल्चिंगचा वापर अनेक प्रकारे शेतीसाठी वरदान ठरतो: Mulching Paper Anudan
- अतुलनीय जलसंधारण: मल्चिंग पेपर जमिनीवरील पाण्याचे बाष्पीभवन (Evaporation) रोखतो. यामुळे पाण्याची मोठी बचत होते, जी दुष्काळप्रवण महाराष्ट्रासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. अंदाजे ३०% पर्यंत पाणी वाचू शकते.
- परिणामकारक तण नियंत्रण: मल्चिंग पेपरमुळे तणांची वाढ पूर्णपणे थांबते. याचा थेट फायदा मजुरी खर्चात कपात होण्यात होतो, ज्यामुळे उत्पादन खर्च कमी होतो.
- उत्पादनात वाढ व गुणवत्ता सुधारणा: जमिनीतील तापमान आणि ओलावा नियंत्रित राहतो, ज्यामुळे पिकांची वाढ संतुलित होते. परिणामी, केवळ उत्पादनातच वाढ होत नाही, तर मालाची गुणवत्ताही सुधारते.
अनुदानाचे स्वरूप: कोणाला किती लाभ?
Mulching Paper Anudan शेतकऱ्यांच्या विविध गटांचा विचार करून शासनाने अनुदानाची रचना केली आहे:
| लाभार्थी प्रवर्ग | कमाल अनुदानाची मर्यादा |
| SC/ST/अल्पभूधारक/महिला शेतकरी | ₹७५,०००/- पर्यंत किंवा यंत्राच्या किमतीच्या ५०% पर्यंत, यापैकी जी रक्कम कमी असेल. |
| इतर शेतकरी | ₹५०,०००/- पर्यंत किंवा यंत्राच्या किमतीच्या ४०% पर्यंत, यापैकी जी रक्कम कमी असेल. |
योजनेसाठी पात्रता निकष – अर्ज करण्यापूर्वी तपासा:
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील प्रमुख अटी पूर्ण करणे बंधनकारक आहे:
- महाराष्ट्राचा रहिवासी: अर्जदार शेतकरी महाराष्ट्राचा मूळ रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
- जमीन मालकी: अर्जदाराकडे स्वतःच्या नावावर शेतजमीन आणि त्याचे ७/१२ व ८-अ उतारे असणे आवश्यक आहे.
- ट्रॅक्टरची उपलब्धता (अनिवार्य): हे मल्चिंग यंत्र ट्रॅक्टरच्या साहाय्याने चालवले जाते. त्यामुळे अर्जदाराकडे किंवा त्याच्या कुटुंबातील सदस्याच्या (आई/वडील) नावावर ट्रॅक्टर असणे गरजेचे आहे. अर्ज करताना ट्रॅक्टरचे वैध नोंदणी प्रमाणपत्र (RC बुक) सादर करावे लागते.
- कुटुंब मर्यादा: कुटुंबातील कोणत्याही सदस्याने मागील १० वर्षांत ‘प्लास्टिक मल्चिंग यंत्रावर’ अनुदान घेतलेले नसावे.
आवश्यक कागदपत्रे – अर्ज करा तयारीने:
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रियेत खालील कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करावी लागतील:
- जमिनीचा पुरावा: ७/१२ उतारा आणि ८-अ उतारा.
- ट्रॅक्टर मालकीचा पुरावा: ट्रॅक्टरचे RC बुक (नोंदणी प्रमाणपत्र).
- ओळख आणि आर्थिक पुरावा: आधार कार्ड आणि आधारशी जोडलेल्या बँक पासबुकची प्रत.
- खरेदी संबंधित: तुम्ही निवडलेल्या डीलरचे यंत्राचे अधिकृत कोटेशन.
- यंत्राची गुणवत्ता सिद्ध करणारा अहवाल: केंद्र शासनाच्या मान्यताप्राप्त संस्थेकडून मिळालेला टेस्ट रिपोर्ट (हा रिपोर्ट डीलरकडून मिळवावा).
- आरक्षण पुरावा: केवळ SC/ST प्रवर्गातील अर्जदारांसाठी जात प्रमाणपत्र.
MahaDBT द्वारे अर्ज प्रक्रिया – एक सोपी मार्गदर्शक:
- नोंदणी: सर्वप्रथम MahaDBT पोर्टलवर (महाडीबीटी) जाऊन आपले प्रोफाईल १००% पूर्ण करा.
- अर्ज सादर: पोर्टलवर लॉग इन करून ‘कृषी यांत्रिकीकरण’ या पर्यायाखाली जा. येथे ‘ट्रॅक्टरचलित अवजारे’ निवडा आणि त्यामध्ये ‘प्लास्टिक मल्चिंग यंत्र’ निवडून अर्ज भरा.
- लॉटरी निवड: अर्ज सादर झाल्यानंतर शासनाच्या नियमानुसार ऑनलाइन लॉटरी (Online Lottery) पद्धतीने लाभार्थ्यांची निवड केली जाते.
- पूर्व-संमती आणि खरेदी: लॉटरीमध्ये नाव निश्चित झाल्यानंतर तुम्हाला पूर्व-संमती पत्र (Pre-Sanction Letter) मिळेल. हे पत्र मिळाल्यानंतरच तुम्ही अधिकृत डीलरकडून यंत्र खरेदी करू शकता आणि पुढील कार्यवाही पूर्ण करू शकता.