शेतकऱ्यांना कृषी अवजारांसाठी 50% पर्यंत अनुदान… Farm Mechanism scheme

शेतीत नवनवीन तंत्रज्ञान आणि यांत्रिकीकरणाचा वापर करणे आज काळाची गरज बनली आहे. वेळेची बचत, श्रमाची कपात आणि उत्पादनात वाढ या तिन्ही गोष्टी साध्य करण्यासाठी आधुनिक कृषी यंत्रे आणि अवजारे आवश्यक आहेत. केंद्र व राज्य सरकार याच उद्देशाने महत्त्वाकांक्षी ‘कृषी यांत्रिकीकरण योजना’ (Krishi Yantrikaran Yojana) राबवत आहे, ज्या अंतर्गत शेतकरी बांधवांना कृषी यंत्रसामग्री खरेदीवर ५० टक्क्यांपर्यंत मोठे अनुदान दिले जाते.

ही योजना, तिचे फायदे, अनुदानाची मर्यादा आणि अर्ज करण्याची संपूर्ण प्रक्रिया याबद्दलची अचूक आणि अद्ययावत माहिती खालील लेखात सविस्तरपणे देण्यात आली आहे.

शासनाच्या प्रमुख योजना आणि निधीची तरतूद

Farm Mechanism scheme सध्या देशभरात केंद्र पुरस्कृत ‘कृषी यांत्रिकीकरण उप-अभियान (Sub-Mission on Agricultural Mechanization – SMAM)’ प्रभावीपणे राबवले जात आहे. या योजनेसोबतच, महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी राज्य शासनाने भविष्यात ‘कृषी समृद्धी योजना’ आणण्याची घोषणा केली आहे. या योजनेत पुढील पाच वर्षांसाठी दरवर्षी ५००० कोटी रुपयांची मोठी गुंतवणूक करण्याची संकल्पना आहे.

लक्षात ठेवा: जोपर्यंत कृषी समृद्धी योजनेसाठी निधीची तरतूद होत नाही, तोपर्यंत केंद्र आणि राज्य सरकारच्या सध्याच्या योजनांमधून ‘प्रथम येणाऱ्यास प्रथम प्राधान्य’ (First Come, First Serve – FCFS) या तत्त्वावर अर्ज मंजूर करून अनुदान दिले जाते.

ट्रॅक्टर व इतर अवजारांसाठी अनुदान किती?

शेतकऱ्यांचे लक्ष प्रामुख्याने ट्रॅक्टर अनुदानाकडे असते. या योजनेत विविध कृषी यंत्रसामग्रीसाठी अनुदानाचे निकष निश्चित आहेत:

यंत्राचा प्रकार	अनुदानाची मर्यादा
ट्रॅक्टर खरेदी	किमतीच्या ५०% किंवा रु. १.२५ लाख, यापैकी जी रक्कम कमी असेल तेवढे अनुदान दिले जाते.
इतर कृषी अवजारे	अवजाराच्या प्रकारानुसार कमाल अनुदान मर्यादा ठरलेली असते. ही मर्यादा किमतीच्या ४०% ते ५०% पर्यंत असू शकते.

अनुदानासाठी प्रवर्गानुसार फरक:

शेतकऱ्यांचा प्रवर्ग	अनुदानाची कमाल टक्केवारी
अल्पभूधारक, अनुसूचित जाती/जमाती (SC/ST), महिला शेतकरी	किमतीच्या ५०% किंवा निर्धारित केलेली कमाल मर्यादा.
इतर शेतकरी (बहुभूधारक)	किमतीच्या ४०% किंवा निर्धारित केलेली कमाल मर्यादा.

अनुदानासाठी उपलब्ध असलेली प्रमुख कृषी अवजारे

या योजनेअंतर्गत ट्रॅक्टर व्यतिरिक्त अनेक महत्त्वपूर्ण अवजारांच्या खरेदीसाठी अर्थसहाय्य केले जाते. यामध्ये खालील बाबींचा समावेश आहे:

• ऊस तोडणी यंत्र (हार्वेस्टर)
• रोटावेटर, नांगरणी यंत्र (पल्टी नांगर)
• फवारणी यंत्रे (सौर/नॅपसॅक/ट्रॅक्टरचलित)
• पेरणी यंत्रे आणि मळणी यंत्रे (थ्रेशर)
• मनुष्य व बैलचलित अवजारे
• फळबागेसाठी लागणारी विशेष अवजारे (उदा. छाटणीसाठीची कैची)
• कापणीपश्चात तंत्रज्ञानासाठी लागणारी अवजारे (उदा. मिनी राईस मिल, क्लीनर कम ग्रेडर)
• कृषी अवजार बँकेची (Custom Hiring Center) स्थापना

पात्रता आणि आवश्यक कागदपत्रे

या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांनी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:

• अर्जदार महाराष्ट्र राज्याचा कायमस्वरूपी रहिवासी असावा.
• अर्जदाराकडे स्वतःच्या नावावर शेतजमीन असणे आवश्यक आहे.
• एका कुटुंबाला एका यंत्रासाठी एकदाच लाभ घेता येतो.

महत्त्वाचे कागदपत्रे:

महाडीबीटी पोर्टलवर अर्ज प्रक्रिया सोपी झाली असून, प्रामुख्याने खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:

• आधार कार्ड
• शेतकरी आयडी (Farmer ID)
• बँक खाते क्रमांक (यामध्ये DBT (प्रत्यक्ष लाभ हस्तांतरण) शक्य असावे.)
• खरेदी करायच्या यंत्राचे कोटेशन (अधिकृत डीलरकडून)
• यंत्राचा टेस्ट रिपोर्ट (चाचणी अहवाल)
• ट्रॅक्टरसाठी अर्ज असल्यास: ट्रॅक्टरचा आर.सी. बुक (नोंदणी प्रमाणपत्र)

महत्त्वाची नोंद: सध्या ७/१२ उतारा आणि ८अ उतारा यांसारख्या कागदपत्रांची मागणी बंद करण्यात आली आहे, परंतु आवश्यकतेनुसार कृषी विभाग त्यांची मागणी करू शकतो.

अर्ज प्रक्रिया (MahaDBT पोर्टलवर)

कृषी यांत्रिकीकरण योजनेसाठी अर्ज करण्याची संपूर्ण प्रक्रिया ‘महाडीबीटी फार्मर स्कीम’ (MahaDBT Farmer Scheme) या ऑनलाइन पोर्टलवर उपलब्ध आहे, जी खालीलप्रमाणे आहे:

1. पोर्टलवर जा: प्रथम mahadbtfarmer.maharashtra.gov.in या शासकीय संकेतस्थळाला भेट द्या.
2. लॉग इन करा: तुमचा शेतकरी आयडी वापरून ‘वैयक्तिक शेतकरी’ म्हणून लॉग इन करा. (शेतकरी गट किंवा कंपनी असल्यास त्यानुसार लॉग इन करावे.)
3. प्रोफाइल पूर्ण करा: तुमचे प्रोफाइल १००% भरलेले असल्याची खात्री करा. यामध्ये जातीचा तपशील, अपंगत्वाचा तपशील आणि बँक तपशील अचूकपणे जोडलेला असावा.
4. अर्ज करा: ‘घटकासाठी अर्ज करा’ या पर्यायावर क्लिक करा आणि त्यानंतर ‘कृषी यांत्रिकीकरण’ ही बाब निवडा.
5. अवजाराची निवड: तुम्हाला खरेदी करायच्या यंत्राच्या प्रकारानुसार (उदा. ऊस हार्वेस्टर, ट्रॅक्टरचलित अवजारे, मनुष्यचलित अवजारे इ.) योग्य श्रेणी निवडा.
6. माहिती भरा: निवडलेल्या अवजारानुसार (उदा. ट्रॅक्टरचलित अवजार) ट्रॅक्टरचा एचपी (अश्वशक्ती) निवडणे बंधनकारक आहे.
7. सबमिट करा: सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरून अर्ज सबमिट करा आणि आवश्यक असलेले शुल्क ऑनलाईन भरा.
8. पुढील प्रक्रिया: अर्ज मंजूर झाल्यानंतर आणि ‘पूर्वसंमती’ मिळाल्यावर तुम्हाला खरेदीचे बिल, चलन आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे पोर्टलवर अपलोड करावी लागतील.

लक्षात ठेवण्यासारख्या महत्त्वाच्या गोष्टी

• अनुदान मिळालेले यंत्र पुढील १० वर्षांसाठी विकता येत नाही.
• शेतकऱ्यांनी फक्त शासकीय पोर्टलवर सूचीबद्ध केलेल्या मान्यताप्राप्त उत्पादकांकडूनच अवजारे खरेदी करावीत.
• अधिक माहितीसाठी महाडीबीटी पोर्टलवरील सूचना तपासा किंवा आपल्या तालुका कृषी अधिकारी किंवा कृषी सहाय्यक यांच्याशी थेट संपर्क साधा.